W czasach, gdy życie staje się niezwykle szybkie za sprawą między innymi postępu cywilizacyjnego, ważną rzeczą jest wybieranie tych spraw, które naprawdę są ważne i istotne. To dzięki nim możemy zdobywać kolejne szczyty, osiągać cele – te małe i duże. Oczywiście, nie można powiedzieć, że dla każdego są one takie same. Nie ma możliwości zunifikowania pragnień i dążeń ludzi. Dlatego mówienie o sprawach szczególnie ważnych związane jest z indywidualnym spojrzeniem na własne życie i posługi, które się spełnia.
Patrząc na zagadnienie podane w tytule tego tekstu, można mieć wrażenie, że jest ono ważne tylko dla tych, którzy zajmują specyficzne, wysoko postawione miejsce w strukturach firmy, organizacji, wspólnoty. Jednak rzeczywistość każdego z nas jest taka, że mamy swoje przestrzenie, nawet te niewielkie, które nie są eksponowanymi miejscami, a w których przychodzi nam być liderami, gdzie stawiamy czoła wielu sprawom jako ci, którzy mają nadać ton i kierunek. Dlatego niniejszy tekst traktuje omawiane zagadnienie z jednej strony z bardzo subiektywnej perspektywy (przez pryzmat osobistego doświadczenia sukcesów i porażek w roki lidera), z drugiej strony w odwołaniu do źródeł książkowych omawiających temat przewodzenia, stawania na czele, bycia liderem. Ostateczna lista najważniejszych liderskich spraw wyłoniła się jako refleksja indywidualna autora poparta dużą frekwencyjnością występowania wybranych elementów w literaturze tematu.
Kompozycja tego tekstu stosuje metodę a tergo – każdy z elementów zagadnienia omawiany jest oddzielnie w odwrotnej kolejności niż otrzymujemy to w tytule. Metoda ta wydała się najbardziej odpowiednia ze względu na dostrzeganie przez autora konieczności opisania każdego ze słów stanowiących temat rozważań.
LIDER
Kim jest lider? Jeśli przyjrzymy się definicji słownikowej, możemy zauważyć, że wskazywana jest jego rola w przewodzeniu, byciu na czele, przed wszystkimi innymi. I niewątpliwie jest to ważny element w „strukturze” lidera. Stąd też stosowanie w tym tekście na równi pojęcia „lider” i „przywódca” (co potwierdza również literatura tematu). Sądzić jednak można, że bycie liderem to nie zawsze wychodzenie przed wszystkich i pozostawanie w oddaleniu. To również towarzyszenie, bycie obok, wspieranie ze świadomością prowadzenia ku konkretnemu celowi.
Lider zawsze patrzy w przód. Jest tym, który troszczy się o „swój lud”, wskazuje drogę i wprowadza porządek. Jest jak zwiadowca – wysuwa się do przodu, sprawdza szlak, obserwuje. Na nim polegają inni, którzy dzięki jego działaniom wiedzą, dokąd podążać, by osiągnąć zamierzony cel.[1] Każda grupa szuka zdolnego przywódcy, ponieważ jedynie taka osoba jest w stanie pociągnąć ludzi za sobą. W człowieku kryje się pragnienie, by być pociągniętym przez wielkiego przywódcę i doprowadzonym do ważnej sprawy, do celu, który może odmienić całe życie.[2]
Przywódca to osoba odpowiedzialna za całość rzeczywistości, nad którą ma panowanie lub nad którą takie panowanie ma zdobyć. Powinna odpowiadać za wszystko w swoim świecie, zawłaszczać go w sposób ekstremalny.[3]
DOBRY
Co tak naprawdę oznacza pojęcie „dobry” w odniesieniu do lidera? Jaki jest „dobry lider”? Szukając na to odpowiedzi w materiałach źródłowych, dojść można było do wniosku, że „dobry” oznacza lidera skutecznego. Skuteczność związana jest z efektywnością jego działań (nie tylko indywidualnych, ale również działań zespołu). Należałoby zastanowić się również nad tym, w którym momencie działania mogą być najbardziej efektywne. Związane jest to z kompetencjami lidera oraz z jego zaangażowaniem w podejmowane działania. Zaangażowanie wynika najczęściej z pasji, która napędza przywódcę, z tego dogłębnego pragnienia, które motywuje do czynu, wyzwala entuzjazm i nadaje kierunek wysiłkom[4]. Taka postawa lidera wpływa również na tych, którzy są wokół niego. Prawdziwy żar wypływający z pasji zapalać będzie innych, by płonęli dla dzieł, którym kierunek i kształt chce nadać lider-pasjonat.
Dobry lider to również taki, który myśli szeroko i swobodnie. Inspiruje się twórczą wyobraźnią otaczających go osób[5].
Istotnym spostrzeżeniem jest, że brak dobrych (czyli skutecznych, efektywnych) przywódców powoduje upadek społeczeństwa (firm, kościołów, szkół, drużyn)[6]. Zatem jeśli nie ma skuteczności w działaniach osób, które przewodzą, nie można też liczyć na trwałość dzieła, które jest im zadane[7].
PRIORYTETY
Priorytety są najważniejszymi sprawami, rzeczami, elementami w życiu. Nad nimi powinno się pochylać w pierwszej kolejności. Wiele osób ma doświadczenie spraw, które z dnia na dzień stawały się ważne, do których dostosowywaliśmy się, które priorytetyzowane były wielokrotnie. Są jednak takie priorytety, które nazwać można stabilizującymi w każdym czasie działania i pracę lidera.
Wybór pojawiających się tutaj obserwacji dotyczących priorytetowych elementów w życiu lidera jest, jak już wspomniano, subiektywny, autorski, wynikający również z analizy literatury tematu – są to te rzeczy, które wydają się być najbardziej istotne dla działań przywódczych. Świadomi swojej funkcji przywódcy wiedzą, że aby odnieść sukces we wszystkim, do czego przyłożą ręce, powinni wykonać w pierwszej kolejności zadania o znaczeniu strategicznym[8]. Po pierwsze należy zająć się tym, co pozwoli podjąć i utrzymać kurs.
Wizja
Już w Piśmie Świętym otrzymać można ważną informację, że gdzie nie ma wizji, tam lud się rozprasza (Prz 29,18). Jest ona zatem podstawowym elementem, który pozwoli wytyczać drogę jakiegokolwiek rozwoju. Wizja jest obrazem przyszłości, który rozbudza pasję w liderze i w tych, którzy w jego towarzystwie i za nim podążają[9]. Można stwierdzić, że to, co czyni lidera liderem – to po pierwsze i przede wszystkim, i ponad wszystko wizja. Wizja tego, co jest przed nim; coś, czemu można się poświęcić w całości, w co można zaangażować wszystkie swoje siły, co stanie się misją do wykonania[10].
Aby przekonać i natchnąć innych do wykonania tej misji, lider musi w nią naprawdę wierzyć, nawet jeśli inni wątpią. Inaczej nie będzie w stanie przekonać podążających za nim, szczególnie „frontowych oddziałów”, tych zazwyczaj najbardziej zaangażowanych , żeby to zrobili. Kiedy liderzy frontowi i ich oddziały zrozumieją dlaczego, mogą ruszyć naprzód, w pełni wierząc w to, co robią[11].
Bycie wizjonerem, czyli człowiekiem wizji, wymaga wiele trudu. To nie jest tylko patrzenie na cudowny obraz zbudowany w wyobraźni. To stałe życie tym obrazem, opowiadanie o nim, zachwycanie się nim, stałe rozszerzanie go. Często nie jest to akceptowane, gdyż przejście od marzenia do konkretu wymaga wielkich trudów, przełamywania siebie, realizowania spraw, na które nie wszyscy są gotowi – zwłaszcza ci, którzy lubią stabilizację i brak zmienności. O wiele łatwiej jest iść z prądem i robić to, czego się od nas oczekuje[12]. Jednak pełniej jest żyć wizją, która płonie w nas żarem pasji. Dlatego ważnym jest, aby lider dzielił się wizją ze wszystkimi członkami zespołu /wspólnoty. Wszyscy powinni widzieć, że przywódca angażuje w to swoje serce[13].
Istnieje tak wiele porywających wizji, jak wielu jest pasjonatów. W chwili, gdy dzięki Bożemu natchnieniu w wyobraźni lidera wizja klaruje się i nabiera kształtów, wszystko zmienia się na lepsze[14].
Pasjonuj się wizją.
Zespół
Bycie liderem nie oznacza robienia wszystkiego. Pojawiają się przywódcy, którzy starają się brać na siebie zbyt wiele. W takich sytuacjach działanie szybko obracać się może w chaos[15]. Nie jest ważne, na jakim poziomie zaangażowania jesteś – ważnym jest, aby nie tylko wykorzystać swoje talenty, ale również pomagać innym w wykorzystaniu ich uzdolnień[16].
Dla skutecznego lidera istotny jest zespół – grupa osób, która podąża jego śladem, grupa, która podejmuje ten sam trud realizowania wyzwań, które napędzają przywódcę. W gestii lidera jest wytyczać innym wizje pełne mocy. Powinni oni budować efektywne, pełne miłości i skupione na swym zadaniu zespoły[17]. Równocześnie wytrawni przełożeni wiedzą, że nie wystarczy tylko przydzielić ludziom zadania. Starają się więc przekazać swoim podwładnym jak najwięcej „swojego DNA”, aby wszyscy wyznawali te same wartości[18].
Jeśli, prowadząc jakieś dzieło, lider nie rozdziela pracy między inne osoby z zespołu, to nie tylko obciąża siebie i swoje zdrowie, ale też ograbia innych z szansy służenia[19]. Dlatego ważnym jest spostrzeżenie: Nie bądź samotnym liderem.
Aby nie dopuścić do osamotnienia, lider ma za zadanie budować „drużynę marzeń”, gromadzić odpowiednich ludzi wokół siebie, by wspólnie podejmować wyzwania stawiane przez wizję. Chodzi o zebranie graczy w drużynę,w której każdemu na sobie zależy i która dąży do osiągnięcia wspólnego celu – zróbmy to razem[20]. Wszystkie elementy większego zespołu są ważne, a jego członkowie muszą współdziałać i się wspierać, aby zadanie zakończyło się sukcesem[21]
Twórz własny dreamteam.
Słowa
Jedną z najczęściej wyrażanych w kontaktach międzyludzkich próśb jest ta o klarowność wypowiedzi. Jest to szczególnie istotne wezwanie skierowane do przywódców. Liderzy muszą starannie określić priorytety, które mają być przekazane prosto, jasno i zwięźle, tak aby nie przytłoczyć słuchaczy nadmiarem wiadomości. To właśnie ich zadaniem jest zaprezentować treści w jak najbardziej zrozumiały i przekonujący sposób. Doświadczeni przywódcy potrafią w zwięzłych, zapadających w pamięć frazach wyrazić precyzyjnie to, co jest najistotniejsze w ich przekazie[22].
Nawet najbardziej wizjonerskie kazanie zapomniane będzie już w wtorek. Taka jest niestety prawidłowość odbioru tekstu. Zatem istnieje potrzeba, by lider się powtarzał. Dobrze wprowadzają w tę sytuację słowa Richarda Nixona: „Gdy już nie mogę czegoś słuchać, wtedy wiem, że moi ludzie to zapamiętali”. Powtarzalność słów jest zatem jednym z kluczy do sukcesu[23]. Priorytetem zatem stać się powinno w działaniach przywódców stałe przypominanie najważniejszych rzeczy w jak najbardziej zrozumiały sposób, by utrwalić je w tych, którzy podlegają ich zwierzchności[24].
Mów jasno.
Planowa realizacja
Planowanie zaczyna się od analizy misji, dogłębnego prześledzenia czekającego na wykonanie zadania. Liderzy powinni w takim wypadku ustalić jasne cele dla zespołu, by móc liczyć na pozytywne efekty[25].
Dlaczego Bóg poświęcił tyle czasu na planowanie wielkiego dzieła odkupienia człowieka? Bo tak postępuje skuteczny dowódca. Dopiero gdy nastał odpowiedni moment – przystąpił do działania. Naśladując ten sposób, można powiedzieć, że jest to metoda najlepsza z najlepszych: właściwie ocenić warunki, dobrze przyjrzeć się szczegółom, opracować plan a później skrupulatnie doglądać jego realizacji[26].
Bycie skutecznym liderem oznacza podejmowanie działania; w samym sercu przywództwa znajduje się właśnie podejmowanie działania – nadawanie kierunku, zapewnianie bezpieczeństwa, stabilności. Efektywne działanie istotne jest również dla ludzi z otoczenia lidera – mają potrzebę zobaczenia rezultatów. To utwierdza ich w drodze[27].
Do kluczowej odpowiedzialności przywódcy należy również rozpoznanie, na jakim etapie znajduje się realizacja podjętego zadania, nazwanie go oraz wyjaśnienie, jakie wiążą się z tym konsekwencje. Te momenty tłumaczenia stanu realizacji mogą również służyć do pracy z zespołem, do zwiększania jego możliwości, kompetencji, skuteczności przez coaching zwany przez Hybelsa coachingiem w czasie rzeczywistym. Działania te mają doprowadzić do momentu kończenia dzieła, gdyż w planowaniu i realizacji istotnym elementem jest również punkt docelowy. Poprzez zmaganie się z realizacją przyjętego planu stawać się można tymi, którzy ćwiczą się w tym, by umieć domknąć dzieło[28].
Realizuj skutecznie.
Rozwój
Dee Hock powiedział, że: „Zarządzaniu sobą powinniśmy poświęcić 50% naszego czasu i swoje najlepsze zdolności”. Jest to potrzebne, by stać się lepszą wersją siebie samego, by rozwinąć swój potencjał i poszerzyć przestrzeń, która może być przydana. Ostatecznie można dojść do spostrzeżenia Ignacego Paderewskiego: „Być może teraz jestem geniuszem, ale przez wiele poprzednich lat byłem wołem roboczym”[29]. Taka jest możliwa droga dla tych, którzy gotowi są zainwestować w siebie. Ostatecznie przywódcy ponoszą przed Bogiem odpowiedzialność za to, aby ciągle się rozwijać. Liderzy zawsze powinni dążyć do poprawy siebie samych i powinni zaszczepić to nastawienie swojemu zespołowi. Gdy rozwijamy się, zyskujemy na tym nie tylko my, ale również ci, z którymi przychodzi nam współdziałać[30].
Dla skutecznego lidera jednym z priorytetów stale pojawiających się w planach krótko- i długoterminowych powinna być troska nie tylko o ty, by samemu rozwijać się, ale także, by zachęcać do tego swoje otoczenie. Prawidłowością jest, że jeśli przywódca rozwija nie tylko własny potencjał (w przywództwie i innych dziedzinach), ale również wydobywa go z podążających jego śladem, jego wpływ wzrasta. Dobrzy liderzy sprawiają, że osoby, którym przewodzą, nieustannie się rozwijają. To przywódca nadaje tempo rozwoju. Jego rozwój powinien być sprzężony z rozwojem zespołu, by skuteczniej mogli podejmować kolejne wyzwania[31].
Twój rozwój to dar nie tylko dla ciebie.
Mentor
Ego wszystko przesłania i we wszystkim przeszkadza. Często z własnym ego najtrudniej sobie poradzić. Okazuje się, że największym wyzwaniem dla przywódcy jest on sam. By poskromić samego siebie, mając jednocześnie wgląd w to, co osiągam i nad czym pracuję, potrzeba drugiej osoby – która poprowadzi przez zawiłe ścieżki mnie samego i dokona korekty, oczyści szlaki, pociągnie ku kolejnym szczytom[32].
Jednym z najmodniejszych obecnie trendów jest ciągle nasilające się zapotrzebowanie na mentoring. Można go śmiało nazwać „drogą na skróty do sukcesu”. Mentor jest osobą, która już tam jest, gdzie ty chcesz być. Ogromny wpływ na rozwój charakteru ma relacja z kimś, kogo wpuszczamy do naszego życia, aby mógł nas wspierać, uczyć i korygować nasze działania. Mentor żyje w większym świecie niż świat osoby, którą prowadzi. Śmiało można powiedzieć, że sufit twojego mentora to twoja podłoga[33].
Znajdź mentora.
Modlitwa
Wszystko zaczyna się tak naprawdę od intymnego spotkania. Wspaniałe jest to, że tam, gdzie Bóg prowadzi, Bóg daje. „Ja jestem winnym krzewem, wy jesteście latoroślami. Kto trwa we mnie, a Ja w nim, ten wyda wiele owocu” (J 15,5). Słowa Jezusa przypominają, że pozostanie w bliskiej więzi z Bogiem napełni nasze przywództwo mocą, kreatywnością, odwagą i wszystkim, czego potrzebujemy, aby owocować zgodnie z planem, który Bóg zamierzył dla nas w swojej miłości Ojca[34].
Modlitwą lidera mogą być słowa zapisane w Ewangelii Jana: „Wypełniłem dzieło, które mi dałeś do wykonania” (J 17,4). Wyraźnie można dostrzec, że nie sam z siebie przywódca realizuje swoją drogę, ale podąża ścieżką wyznaczoną przez Pana – jego przyczyna, początek jego misji i zadanie, znajdują się poza nim. W tej sytuacji nic nie jest niemożliwe, bo „Wszystko mogę w Tym, który mnie umacnia” (Fl 4,13)[35].
Żyj w przyjaźni z Bogiem.
Praca (nie waham się użyć tego słowa w odniesieniu do działań liderów) przywódców związana jest ze stałym byciem w gotowości i działaniu, bo zawsze znajdzie się coś do zrobienia – w zakresie pracy nad sobą, pracy swojej dla innych i pracy z innymi. Priorytety można ustawić na wysokim poziomie i narzucić sobie reżim ich realizacji. Przy tym wszystkim nasuwa się bardzo istotne pytanie o wyznaczenie limitu. Jest to umiejętność, którą warto jest wykształcić w sobie – by to, co stanowi świat lidera, mogło funkcjonować sprawnie, a najbliżsi nie czuli się odepchnięci ze względu na ustalaną indywidualnie przez lidera wartość posługi. Bo najważniejszym egzaminem dla naszych priorytetów jest trwałość relacji z najbliższymi. Przy wszystkich ważnych i możliwe że nawet „świętych” sprawach, którymi się lider zajmować może, istotne jest zabezpieczenie czasu dla rodziny[36].
Ostatecznie najważniejsze działania lidera skrócić można do dwu punktów:
- Bierz odpowiedzialność za wszystko w twoim świecie.
- Jeśli ktoś nie robi tego, czego oczekujesz, najpierw popatrz w lustro i zastanów się, co możesz zrobić lepiej, aby to zmienić.
Bo przecież lider nie ma nic do udowodnienia, ale musi wszystko udowodnić. Przywództwo jest proste, ale nie łatwe[37].
Iwo Scelina – filolog-polonista, od 25 lat pracujący z młodzieżą w szkołach na Śląsku i w Wielkopolsce; współautor internetowego projektu “Matura na maksa!”; coach zafascynowany metodą wizualizacyjną „Points of You”.
BIBLIOGRAFIA
Burzyński A.: Życie pełne pasji. Gorzów Wielkopolski 2011
Chavez P.: Duchowość mężczyzny. Kraków 2015
Gladen S.: Małe grupy świadome celu. Gubin 2016
Kotarski R.: Włam się do mózgu. Warszawa 2017
Hybels B.: Aksjomat. Szczecin 2010
Hybels B.: Kim jesteś, gdy nikt nie patrzy. Kraków 2006
Hybels B.: Odważne przywództwo. Szczecin 2009
McDougall J.: Jezus był rangerem. Kraków 2017
Weber S.: Wrażliwy wojownik. Warszawa 2007 Willink J., Babin L.: Ekstremalne przywództwo. Kraków 2017
[1] Por.: Weber S.: Wrażliwy wojownik. Warszawa 2007, ss.22-24 [dalej: WW]
[2] Por.: Chavez P.: Duchowość mężczyzny. Kraków 2015, s. 12 [dalej: DM]
[3] Por.: Willink J., Babin L.: Ekstremalne przywództwo. Kraków 2017, s. 46 [dalej: EP]
[4] Por.: Burzyński A.: Życie pełne pasji. Gorzów Wielkopolski 2011, s. 30 [dalej: ŻPP]
[5] Por.: Hybels B.: Aksjomat. Szczecin 2010, s. 133 [dalej: A]
[6] DM 13
[7] Ciekawą specyfikację cech przywódcy podaje Gladen w tekście Małe grupy świadome celu [MG 241]
[8] A 174
[9] Por.: Hybels B.: Odważne przywództwo. Szczecin 2009, ss. 31-33 [dalej: OP]
[10] WW 23-24
[11] EP 92-93
[12] Por.: Hybels B.: Kim jesteś gdy nikt nie patrzy. Kraków 2006, s. 43 [dalej: KJ]
[13] MG 70-71
[14] A 30
[15] EP 194
[16] MG 121
[17] OP 28
[18] A 83
[19] MG 119-121
[20] OP 69, A 75, 91, 126
[21] EP 135; Jednym ze sposobów doboru osób w zespole może stać się metoda opisywana przez Gladena – FAITH – MG 234
[22] A 11, 118, EP 215, OP 41
[23] Por.: Kotarski R.: Włam się do mózgu. Warszawa 2017, ss. 128-141, 156-169
[24] A 52, MG 75
[25] EP 213
[26] Por.: McDougall J.: Jezus był rangerem. Kraków 2017, s. 33 [dalej: JR], A 139
[27] WW 51, OP 49
[28] A 25, 115, 214, WW 272
[29] OP 173, ŻPP 50
[30] A 197, EP 71
[31] OP 116, MG 241, A 94
[32] EP 115, OP 172
[33] A 183, ŻPP 47, OP 67
[34] MG 187, 234, OP 201-203
[35] WW 329
[36] A 169, 212
[37] EP 248, 286, 294
