Psycholog, psychoterapeuta czy psychiatra? A może coach? Do kogo udać się ze swoim problemem?

Kryzys psychiczny może spotkać każdego. Często w trudnych chwilach próbujemy radzić sobie sami lub z pomocą bliskich, czasem nadchodzi jednak moment, w którym pojawia się myśl o zwróceniu się do specjalisty. O zdrowiu psychicznym mówi się coraz więcej, a problemy psychiczne nie są już tematem tabu, jednak wciąż wielu z nas nie wie, do kogo dokładnie zwrócić się ze swoimi problemami – kiedy zacząć terapię, z jakim problemem udać się psychologa, a z jakim do psychiatry? Jakie są różnice między poszczególnymi specjalistami?

Kim jest i czym zajmuje się psycholog?

W Polsce psychologiem może nazywać się osoba, która ukończyła studia magisterskie na kierunku „Psychologia” na uczelni wyższej. Psychologa możemy znaleźć w szkołach, szpitalach, poradniach zdrowia psychicznego, ośrodkach interwencji kryzysowej, sądach, urzędach pracy, działach HR różnych firm. Psycholog zajmuje się poradnictwem i psychoedukacją, a także udzielaniem doraźnej pomocy psychologicznej. Może być także biegłym sądowym, rekruterem, prowadzić szkolenia, opracowywać testy psychologiczne czy zajmować się badaniami naukowymi. Po ukończeniu specjalizacji psycholog może udzielać bardziej ukierunkowanej pomocy. Takie specjalizacje to np. psychologia kliniczna, psychologia dzieci i młodzieży, seksuologia czy neuropsychologia. Istnieją także różne kursy i szkolenia przeznaczone dla psychologów chcących rozwijać swoje kompetencje zawodowe.

Kiedy udać się do psychologa?

Psycholog nie jest lekarzem i nie musi być psychoterapeutą, dlatego nie traktujmy wizyty u niego jako leczenia chorób psychicznych. Wsparcie psychologiczne w pewnych sytuacjach może przydać się każdemu. Gdy podejrzewamy u siebie lub naszych bliskich zaburzenia psychiczne, depresję lub inne problemy, z którymi ciężko poradzić sobie samemu, np. przemoc w rodzinie czy problemy w relacjach – możemy zgłosić się do psychologa. Wizyta u psychologa może mieć także charakter „profilaktyczny” – gabinet psychologiczny możemy odwiedzić po to, by wysłuchać porad specjalisty, lepiej zrozumieć siebie czy swoich bliskich. Kiedy do psychologa?

Potrzebę wizyty u tego specjalisty możemy poczuć np. stojąc przed ważnymi życiowymi decyzjami, zmagając się z chorobą czy zmianami życiowymi, odczuwając pogorszenie nastroju. Pomoc psychologiczna ma na celu konsultacje psychologiczne dla osób zdrowych, zmagających się z jakimiś trudnościami. Psycholog nie rozwiąże naszych problemów za nas, ale może nas wysłuchać, wesprzeć, doradzić i pomóc nakierować na odpowiednie działanie. Zadaniem psychologa jest także diagnoza psychologiczna oraz przeprowadzanie badań i testów psychologicznych, część specjalistów jest również uprawniona do wystawiania opinii psychologicznych.

W czym psycholog nie pomoże?

Psycholog nie pomoże nam ze wszystkim. Jeśli nie jest równocześnie psychoterapeutą – nie może prowadzić psychoterapii. Nie może także wystawić recepty na leki ani prowadzić leczenia farmakologicznego – tym zajmuje się lekarz psychiatra. Psycholog udziela głównie doraźnej pomocy w kryzysach i przejściowych problemach będących reakcją na aktualną trudną sytuację, może także pomóc w diagnozie problemu i wskazaniu odpowiedniej ścieżki pracy nad nim oraz pokierować do innych specjalistów, jeśli zajdzie taka potrzeba. Z jakim problemem udać się do psychologa? Na pewno wtedy, gdy potrzebujemy wsparcia psychicznego w ciężkiej sytuacji. Jeśli jednak mamy wrażenie, że nasz problem jest głębszy, trudności trwają od dłuższego czasu lub odczuwamy potrzebę gruntownych zmian – lepiej poszukać pomocy u psychoterapeuty.

Kim jest psychoterapeuta?

Psychoterapeuta jest osobą, która posiada uprawnienia do prowadzenia psychoterapii. Jest to długotrwała terapia mająca na celu zajęcie się nawracającymi trudnościami w codziennym funkcjonowaniu, powtarzalnymi schematami negatywnych zachowań, a także pracę z emocjami pacjenta. By zostać psychoterapeutą, należy ukończyć 4-letnie szkolenie prowadzone przez towarzystwa zrzeszające psychoterapeutów. Do takiego szkolenia dopuszczeni są nie tylko psychologowie, ale też osoby po ukończeniu innych studiów. Psychoterapeuta musi odbywać tzw. psychoterapię własną lub brać udział w treningach pracy nad sobą. Musi także poddawać się superwizji, czyli konsultować swoją pracę z innymi specjalistami. Po czteroletnim szkoleniu i spełnieniu dodatkowych wymagań dotyczących doświadczenia, może starać się o certyfikat psychoterapeuty wydawany przez jedno z towarzystw zrzeszających psychoterapeutów danego nurtu. Obecnie trwają prace nad uregulowaniem równoległej ścieżki uzyskiwania uprawnień do wykonywania zawodu psychoterapeuty w postaci specjalizacji medycznej.

Kiedy zgłosić się do psychoterapeuty?

Do psychoterapeuty warto zgłosić się wtedy, gdy nasze trudności życiowe trwają od dłuższego czasu lub powtarzają się i nie do końca znamy ich przyczynę. Specjalista ten zajmuje się także zaburzeniami somatycznymi, czyli różnego rodzaju dolegliwościami fizycznymi, których nie można wyjaśnić w sposób medyczny, ponieważ ich źródło jest często ukryte w psychice – pomoże więc z takimi schorzeniami, jak zaburzenia lękowe czy nerwice. Zadaniem psychoterapeuty jest pomoc w polepszeniu jakości naszego życia poprzez pokierowanie pacjenta przez gruntowne zmiany w jego sposobie myślenia czy zachowaniu, które z jakiegoś powodu zostały zaburzone. Do psychoterapeuty warto zgłosić się nie tylko w przypadku problemów, ale również wtedy, gdy chcemy lepiej poznać siebie, ciągle pracować nad sobą, swoimi emocjami, własnym rozwojem oraz relacjami z innymi. Pomoc terapeuty to nie tylko regularna psychoterapia – w razie potrzeby istnieje także możliwość umówienia się na jednorazowe konsultacje psychoterapeutyczne.

Jaka jest różnica między psychologiem a psychoterapeutą?

Czym różni się psycholog od psychoterapeuty – to pytanie zadaje sobie wielu z nas. Główna różnica polega na tym, że psycholog udziela zazwyczaj doraźnych konsultacji psychologicznych i pomocy w kryzysach, natomiast praca z psychoterapeutą jest bardziej długofalowa i polega nie tylko na pomocy w wyjściu z obecnego kryzysu, ale na polepszeniu jakości życia w dłuższej perspektywie. Psychoterapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć mechanizmy, których używa, poznać ich przyczyny i dążyć do zmiany negatywnych zachowań. Psycholog a psychoterapeuta – jaka jest zatem różnica w praktyce? Często psycholog jest równocześnie psychoterapeutą, jednak nie musi nim być, podobnie jak psychoterapeuta nie musi być psychologiem.

Jak wybrać dobrego psychoterapeutę?

Przy wyborze ważne jest przede wszystkim to, by terapeuta potrafił zbudować z pacjentem relację opartą na poczuciu bezpieczeństwa i zaufaniu – tylko wtedy psychoterapia ma szansę powodzenia. Nie każdy psychoterapeuta będzie odpowiedni dla osobowości danego pacjenta, nie bójmy się więc szukać odpowiedniego dla nas specjalisty. Ważne jest też to, w jakim nurcie wybrany terapeuta prowadzi terapię. Część ze specjalistów wybiera kilka nurtów lub łączy w swojej pracy różne techniki. Niektóre formy pracy z pacjentem będą bardziej odpowiednie dla jego problemu niż inne, dlatego warto chociaż pobieżnie zaznajomić się z określonymi kierunkami w psychoterapii, zanim rozpoczniemy poszukiwanie naszego specjalisty. Najczęściej spotykane nurty to:

• Nurt psychoanalityczny – terapia jest długotrwała, skutkuje głębszym poznaniem siebie i zwiększoną samoświadomością ukrytych mechanizmów działania oraz możliwością ich reorganizacji. W tym nurcie pacjent dociera do korzeni swoich problemów.
• Nurt psychodynamiczny – tu czas trwania terapii zależy od samego pacjenta. Każda sesja terapeutyczna skupia się na monologu pacjenta z niewielkim udziałem terapeuty. Pacjent uczy się dostrzegać swoje nieuświadomione emocje i zależności między przeszłością a obecnym funkcjonowaniem. Efektem terapii jest osiągnięcie większej dojrzałości osobowości i umiejętność tworzenia relacji z innymi. •
• Nurt poznawczo-behawioralny – jest to raczej krótkotrwała terapia bazująca na analizowaniu własnych zachowań. Poprzez krytykę charakterystycznych dla siebie sposobów reagowania i myślenia pacjent uczy się wpływać na swoje zachowania i regulować emocje.
• Nurt humanistyczno-egzystencjalny – ten rodzaj terapii polecany jest nie tylko osobom zmagającymi się z ciężkimi zaburzeniami, ale także tym, którzy chcieliby rozwiązać swoje problemy natury psychicznej, a przy tym lepiej poznać swoje pragnienia i cele. Terapia humanistyczna skupia się bowiem na pacjencie, jego zasobach i potencjale, zaspokojeniu jego potrzeb, jego emocjach i odczuciach oraz na bezpiecznej relacji z terapeutą.
• Nurt systemowy – używany jest głównie w terapii par i rodzin.

Każdy nurt może obejmować różne podejścia, a dany terapeuta może w swojej pracy łączyć różne metody. Czasem nazywane jest to nurtem integracyjnym.

Kim jest psychiatra?

Psychiatrę od psychologa czy psychoterapeuty różni to, że zawsze jest on lekarzem po ukończeniu specjalizacji psychiatrycznej. Psychiatra może, ale nie musi być również psychoterapeutą. Lekarz psychiatra zajmuje się zaburzeniami i chorobami psychicznymi, przy czym ma również uprawnienia do ich farmakologicznego leczenia i wystawiania recept. Jako że jest lekarzem, może także pomóc w różnicowaniu objawów pacjenta, u których podłoża mogą leżeć problemy medyczne. Może więc zlecić odpowiednie badania lub skierować nas do innego specjalisty, np. neurologa. Do psychiatry może skierować nas także psycholog lub psychoterapeuta, jeśli uważa, że potrzebna może być farmakoterapia. Psychiatra często współpracuje z powyższymi specjalistami, gdy pacjent decyduje się na połączenie farmakoterapii z psychoterapią. Pacjenci czasem mają opory przed zgłoszeniem się do psychiatry, ponieważ wydaje im się to czymś wstydliwym. Dużo osób uważa też, że do tego lekarza zgłaszają się jedynie osoby z poważnymi zaburzeniami i chorobami psychicznymi. Nic bardziej mylnego – psychiatrzy mogą pomóc także w kryzysach psychicznych takich, jak np. żałoba czy inne problemy życiowe. Jeśli przez długi czas odczuwamy obniżony nastrój lub mamy podejrzenie, że dotknęła nas depresja – pomoc psychiatry również może być przydatna. Nie musimy wcześniej konsultować się z psychologiem czy psychoterapeutą, jednak najprawdopodobniej psychiatra pokieruje nas także do któregoś z tych specjalistów.

A może coach?

Coach to rola, która często bywa źle postrzegana i niedoceniana w społeczeństwie jako niepotrzebna. Często jednak coach ma wiedzę i umiejętności usprawniające samorozwój klientów. Przedmiotem zainteresowania coachów jest bowiem rozwój osobisty. Klientami są zwykle osoby, które nie doświadczają uciążliwych problemów i czują się zdrowe, jednak potrzebują pomocy i nakierowania w dalszym rozwoju – czy to zawodowym, czy w życiu prywatnym. Mogą to być także osoby, które szukają sposobów na polepszenie swojej efektywności, tempa rozwoju i trafności podejmowanych decyzji. Coach pracuje z klientami nad ich rozwojem i samorealizacją, wzmacnianiem i użyciem ich mocnych stron w celu wykorzystania ich naturalnego potencjału, a także udziela wskazówek w zakresie poprawy kompetencji miękkich, takich jak umiejętności komunikacji i rozwiązywania konfliktów, wyrażania własnych potrzeb i emocji czy asertywności. By zostać coachem, należy skończyć odpowiednie szkolenie i uzyskać certyfikat. Można również wybrać studia podyplomowe z zakresu coachingu.

Czy coaching jest dla wszystkich?

Sesja coachingowa może być dobrym pomysłem dla każdego, jednak pomoc tego specjalisty najbardziej efektywna będzie u osób przejawiających silną chęć zmian i własnego rozwoju. Rolą coacha jest wspieranie klienta w odkrywaniu jego własnych rozwiązań i drogi ku wyznaczonym celom, nie daje on jednak gotowych odpowiedzi. Metody coachingowe polegają na wyznaczeniu przez klienta określonego celu, który jest dla niego wartościowy i możliwy do spełnienia. Następnie poprzez rozmowy, zadawanie odpowiednich pytań i dzielenie się swoimi opiniami coach wspiera klienta w drodze do osiągnięcia celu, pomaga wykorzystywać jego własne zasoby, pokonywać przeszkody i monitorować postępy. Kluczem jest jednak ambicja klienta i jego determinacja w dążeniu do celu, a także umiejętność traktowania relacji z coachem jako relacji partnerskiej. Proces coachingowy może wesprzeć nas np. w przechodzeniu trudnych zmian zawodowych, awansu czy zmiany ścieżki kariery, może także być wsparciem dla psychoterapii. Jeśli doświadczamy wzmożonych trudności psychicznych i nie odczuwamy pełni własnego potencjału, który chcemy wykorzystać – warto skorzystać z pomocy specjalisty zdrowia psychicznego.

Jak widzimy, istnieje wielu specjalistów, których przedmiotem zainteresowania jest zdrowie psychiczne człowieka. Powyższy artykuł ma za zadanie przybliżyć kompetencje i zakres pracy poszczególnych specjalistów oraz pomóc w wyborze odpowiedniej dla konkretnego problemu osoby, jednak nie należy przesadnie martwić się wyborem określonego rodzaju specjalisty – psycholog czy psychoterapeuta, a może psychiatra? Zazwyczaj współpracują oni między sobą i kierują pacjenta tam, gdzie może on uzyskać najlepszą dla niego w danej chwili pomoc. Zadaniem każdego z nich jest poprawa jakości życia pacjenta i przybliżenie go do życia pełnią życia. Nie czekaj – problemy psychiczne i terapia to nie wstyd! Poszukaj pomocy, poczuj ulgę i odzyskaj wewnętrzny spokój. Do naszych specjalistów możesz umówić się tutaj.

Literatura:

1. Czabała, J.C. (2016): „Poradnictwo psychologiczne a psychoterapia”. Roczniki Psychologiczne, XIX(3), s. 519-522
2. Sterna, W., Sterna, A. (2016): „Psychoterapia a farmakoterapia – czy można je łączyć?”. Psychiatria, 13(2), s. 84-91
3. Grzesiuk, L., Suszek, H. (2011): „Psychoterapia. Szkoły i metody, podręcznik akademicki”. Warszawa, ENETEIA
4. Strelau, J., Doliński, D. (2021): „Psychologia podręcznik akademicki” t. 2. Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
5. Corey, G. (2005): „Teoria i praktyka poradnictwa i psychoterapii”. Poznań, Zysk i S-ka Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U.1994r. Nr 111, poz. 535)
6. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz.U.1996r. Nr 28, poz. 152)
7. Ustawa z dnia 8 czerwca 2001r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz.U.2001r. Nr 73, poz. 763)